عملیات والفجر ۲
پس از عملیات والفجر مقدماتى، بار دیگر شرایط جنگ به نحوى مطرح شد که به نظر مى رسید با افزایش توانایى هاى نظامى دشمن، بدون تغییرات اساسى در شیوه نبرد، ادامه جنگ مشکل خواهد بود. از این رو، تا رسیدن به آن نقطه لازم بود روند عملیات ها ادامه یافته تا از رکود جبهه به مدت زیاد جلوگیرى شود.
بدین ترتیب، پس از بحث و بررسى مناطق مختلف مقرر شد، عملیات هاى والفجر ،۲ ۳ و ۴ انجام شود. مهم ترین مسأله اى که در این عملیات ها مورد نظر بود، به کارگیرى نیروى اندک، دادن تلفات کم و جلوگیرى از وارد شدن ضربه اساسى به توان یگان ها و تضمین موفقیت عملیات بود.
اهداف عملیات
عملیات والفجر۲ در منطقه غرب پیرانشهر ، در حد فاصل بین ارتفاعات قمطره و تمرچین ، با اهداف زیر تدارک دیده شد :
۱ – انهدام نیروی دشمن و گرفتن اسیر
۲ – تجزیه نیروی دشمن
۳ – تصرف ارتفاعات سرکوب منطقه
۴ – تصرف پادگان حاج عمران و تسلط بر شهر چومان مصطفی
موقعیت طبیعی و اهمیت منطقه:
پادگان حاج عمران در موقعیتی سوق الجیشی واقع شده است ؛ بدین ترتیب که از شمال به ارتفاعات چنارستان و کلاشین ، از جنوب به ارتفاعات بسیار مرتفع سکران و کدو و از شرق به ارتفاعات تمرچین و شهر مرزی پیرانشهر ، و از غرب به تنگه دربند و شهر چومان مصطفی عراق ، محدود می شود .
آنچه بر اهمیت منطقه و ضرورت تصرف آن می افزود ، اساسا تبعات بعدی آن بود که قسمتی از آن چنین است :
۱ – تسلط بر تردد ضدانقلاب و کنترل آن
۲ – ایجاد تسهیلات و پشتیبانی لازم از اکراد مسلمانان و مبارز عراقی
۳ – فراهم سازی امکان گسترش عملیات نامنظم در خاک عراق
۴ – حفظ پیرانشهر از هرگونه تهاجم و تجاوز نیروهای عراقی
۵ – زمینه سازی نزدیکی بیشتر به شهر و تاسیسات نفتی کرکوک
موقعیت دشمن در منطقه
دشمن در سراسر منطقه، سه رده خط پدافندى داشت که هر رده آن پوشیده از موانع و استحکامات بود و همچنین استعداد دشمن در حدود ۲ تیپ پیاده و یک گردان زرهى، به عنوان نیروى درگیر و یک تیپ پیاده و آتشبار مختلف و مجموعاً ۳۰ یگان در منطقه بود.
مأموریت و طرح مانور
مبناى طرح مانور، عملیات تک دورانى (دور زدن دشمن) بود تا بدین وسیله هرگونه فرصت عکس العمل از دشمن گرفته شود، بدین ترتیب که ۴ گردان سمت راست و ۳ گردان سمت چپ وارد عمل مى شدند و پس از دور زدن ارتفاعات، در تنگه دربند الحاق مى نمودند و نهایتاً پاکسازى به طور کامل انجام مى پذیرفت. سازمان رزم و نحوه ادغام نیروهاى سپاه و ارتش بدین شکل بود که مجموعاً ۱۶ گردان از سپاه و ۶ گردان پیاده و یک گردان
مکانیزه از نیروى زمینى ارتش در عملیات شرکت داشتند.همچنین پشتیبانى عملیات از سوى هوانیروز، با توجه به موقعیت منطقه و صعب العبور بودن ارتفاعات پیش بینى شد.
شرح عملیات
در ساعت ۱ بامداد روز ۲۹تیر ۱۳۶۲ عملیات والفجر ۲ با رمز «یا الله» آغاز شد. قسمتى از نیروهاى خودى ۲۴ ساعت قبل از آغاز تک، به منظور دور زدن دشمن، از خط عزیمت خود حرکت نمودند و پس از ۲ ساعت راهپیمایى موفق شدند خود را به مناطق تعیین شده رسانده، براى شروع عملیات اعلام آمادگى کنند.
به رغم این که نیروها پس از ۲ ساعت تأخیر در تمامى محورها، با دشمن درگیر شدند، لیکن پیشروى قابل توجهى صورت گرفت. اما از آن جا که دشمن بر ارتفاعات سرکوب منطقه تسلط داشت، آتش شدید توپخانه اش عملاً مانع از تکمیل و دستیابى به تمامى اهداف عملیات شد، به طورى که همچنان ارتفاعات «کینگ»، ،۲۵۱۹ «بردسر» و «دربند» را در اختیار داشت.
در ادامه عملیات در صبح روز ۳مرداد ۶۲ روستاى رایات به دست نیروهاى خودى تصرف شد و ضمن محاصره چند روستاى دیگر، گمرک جاده پیرانشهر-حاج عمران آزاد گردید. همچنین پس از آن که نیروهاى خودى بر قسمتى از ارتفاعات ۲۵۱۹ تسلط یافتند، دشمن طى دو نوبت به ارتفاعات یاد شده پاتک نمود که در نوبت اول مجبور به عقب نشینى شد و در نوبت دوم توانست بر قسمتى از آن تسلط یابد. اما پس از آن که هوانیروز امکان یافت که نیروهاى خودى را تدارک کند، مابقى نیروهاى دشمن پاکسازى شدند و بدین ترتیب ارتفاعات ۲۵۱۹ به طور کامل به تصرف نیروى خودى درآمد.
همچنین دشمن در تاریخ ۵مرداد۱۳۶۲ با ۱۶ فروند هلیکوپتر و با استفاده از هلى برد به یال ارتفاعات کلو حمله کرد که در پى آن ۶ فروند هلى کوپتر خود را از دست داد. یکى از این هلیکوپترها مملو از نیرو بود.
نیروى دشمن که در پاتک ها شرکت داشتند، مجموعاً تیپ ۶۶ نیروى مخصوص، تیپ ۵ و تیپ ۹۱ پیاده و نیز تیپ ۱۱۳ و ۴۳۳ پیاده کوهستانى را شامل مى شد.
دستاورد و نتایج عملیات
عملیات حاج عمران، با آزادسازى ۲۰۰ کیلومترمربع از خاک دشمن و تسلط بر قسمتى از ارتفاعات سرکوب منطقه، به پایان رسید. طى این عملیات، مناطق زیر به تصرف نیروهاى خودى درآمد: پاسگاه مرزى تمرچین عراق، پادگان حاج عمران، گمرک مرزى، سلسله ارتفاعات «کلو» و قله استراتژیک (۳۰۰۰ مترى) آن، ارتفاعات ۲۵۱۹ (گردمند)، «سرسول»، ««آزادى» ۳۷۰۰ «سلمان»، ۲۴۰۰ «شیوه کارتا»، «بردزرد»، همچنین آزادسازى روستاهاى زینو «ممى خلان»، «رایات»، «شیوش»، «خوارو»، «میوتان بالا» و میوتان پایین، از نتایج این عملیات بود. تسلط رزمندگان اسلام بر شهر چومان مصطفى و حومه آن نیز قسمت دیگرى از دستاوردهاى این عملیات محسوب مى شد.
تلفات دشمن و غنائم
مجموع کشته ها و زخمى هاى دشمن به بیش از ۴ هزار نفر رسید، ۲۰۰ نفر به اسارت گرفته شدند و نزدیک به ۵۰ پایگاه دشمن منهدم و یا تصرف گردید.
همچنین از مقر تیپ ۹۱ که مأمور حفظ پادگان و منطقه بود مدارک و اسناد بیشمارى به دست آمد که حاکى از روابط عمیق گروهک هاى کومله و دمکرات با حکومت عراق بود.در میان غنائم، چندین قبضه توپ ۱۲۲ م. م، بیش از ۲۰ دستگاه تانک، ده ها دستگاه تفنگ ۱۰۶ با ماشین، انواع مختلف ادوات و نیز مقدار معتنابهى سلاح و مهمات، که از انبار پادگان حاج عمران به دست آمده بود، به چشم مى خورد.
لشکر ۶۴ پیاده ارومیه با هدایت قرارگاه عملیاتی شمال غرب و تیپ ویژه شهدا به فرماندهی شهید سردار محمود کاوه نقش بسیار بارزی در عملیات والفجر ۲ داشت.
پس از طی موفقیت رزمندگان اسلام درعملیات والفجر۱ که در جبهه های میانی اجرا شد و طی آن ، ضربات سختی به نیروهای عراقی وارد آمد ، در شمال غرب و درمناطق سخت و صعب العبور کوهستانی در حد فاصل بین ارتفاعات قمطیره و تمرچین که مأمنی برای اشرار و گروهک های ضد انقلاب داخلی نیز بود، منطقه عملیات والفجر دو انتخاب گردید. دراین منطقه عملیاتی، پادگان حاج عمران که از اهمیت سوق الجیشی برخوردار است قرار دارد ، این پادگان از شمال به ارتفاعات چنارستان و کلاشین، از جنوب به ارتفاعات بسیارمرتفع سکران وکدو، از شرق به ارتفاعات تمرچین و شهر مرزی پیرانشهر و از غرب به تنگه دربند و شهر چومان مصطفی (عراق) محدود می شود.
خلاصه گزارش عملیات
نام عملیات: والفجر۲
زمان اجرا : ۴/۲۹ /۱۳۶۲
مدت اجرا : ۱۴ روز
تلفات دشمن (کشته، زخمی و اسیر) :۴۲۰۰
رمز عملیات: یا الله – یا الله – یا الله
مکان اجرا: منطقه مرزی پیرانشهر – حاج عمران
ارگان‌های عمل‌کننده: نیروی زمینی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و ارتش جمهوری اسلامی
اهداف عملیات: انهدام نیروی دشمن، تجزیه آنها و فتح چندین ارتفاع مهم در منطقه و خارج ساختن شهرهای مرزی از زیر آتش توپخانه عراق،گشودن جبهه جدید در شمالغرب و بستن یکی از راه های اصلی تردد ضد انقلاب به داخل کشور
جبهه : شمال غرب
موقعیت : غرب پیرانشهر
نوع تک : نیمه گسترده
فرماندهی : مشترک
سازمان : مشترک
استعداد نیروهای درگیر :
ایران : ۲۴ گردان پیاده و مکانیزه
عراق : ۳۶ گردان پیاده و کماندویی
تلفات انسانی عراق : ۴۱۶۴ نفر
توضیحات : این عملیات با موفقیت انجام گرفت و منطقه عمومی حاج عمران که مهمترین پادگان نظامی عراق در شمال شرق این کشور بود به تصرف نیروهای ایران در آمده و آتش توپخانه دشمن از شهر پیرانشهر دور گردید . مصطفی ردانی پور ، فرمانده روحانی مشهور اصفهان در پایان این عملیات به شهادت رسید و پیکرش هیچگاه یافت نشد .
کتابشناسی عملیات والفجر ۲
بیست و نهم تیر، بیست و ششمین سالروز آغاز عملیات والفجر ۲ (۱۳۶۲) است.
پس از عملیات والفجر مقدماتی، رژیم صدام تبلیغاتی به راه انداخت و ادعا کرد که ایران دیگر نخواهد توانست حمله‌ای موثر در جبهه‌ها انجام دهد.
از سوی دیگر فرماندهان نظامی ایران برای به دست گرفتن ابتکار عمل و خنثی کردن تبلیغات دشمنان، عملیاتی را به نام والفجر ۲ طراحی کردند که در ادامه عملیات والفجر یک به اجرا درآمد.
عملیات والفجر ۲ در ۲۹ تیرماه ۱۳۶۲ و در منطقه عملیاتی حاج عمران با اهداف خارج کردن شهرهای کردنشین میهن اسلامی از محدوده آتش دشمن، آزادسازی ارتفاعات مهم منطقه، مسدود کردن راه ضدانقلاب و تصرف پادگان مهم حاج عمران، توسط نیروهای ایرانی متشکل از سپاه و ارتش آغاز شد.
مهمترین کتاب‌هایی که تاکنون درباره عملیات والفجر ۲ منتشر شده، عبارتند از:
ـ انا فتحنا … ۶۲ (جلد ۳: عملیات والفجر اول، دوم، سوم و چهارم) / سروش (صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران) / ۱۳۶۲.
ـ م‍ع‍راج س‍رخ (ی‍ادن‍ام‍ه شهید دک‍ت‍ر ع‍ل‍ی‍رض‍ا ک‍اظم‍ی‍ان، شهید عملیات والفجر ۲ در تیر م‍اه ۱۳۶۲) / خانواده شهید / ۱۳۶۳.
ـ ستاره بدر / جلال محمدی / کنگره بزرگداشت سرداران شهید آذربایجان و کنگره بزرگداشت سرداران شهید آذربایجان شرقی / ۱۳۷۴.
ـ کارنامه توصیفی عملیات‌های هشت سال دفاع مقدس / علی سمیعی / سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، نیروی زمینی، نمایندگی ولی فقیه، معاونت تبلیغات و انتشارات / ۱۳۷۶.
ـ روزها و رویدادها (جلد ۲) / علی بری دیزجی / نشر رامین / ۱۳۷۸.
ـ خاطرات سردار شهید رضا نورمحمدی/ رضا نورمحمدی؛ مقدمه و تصحیح محمد عزیزی / نشر شاهد / ۱۳۷۸.
ـ چشم‌های شکفته در باران / منوچهر ذوقی / کنگره بزرگداشت سرداران شهید استان فارس و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، اداره کل استان فارس / ۱۳۷۸.
ـ تاریخ انقلاب، برای کودکان و نوجوانان (کتاب ۸: ۱۳۶۲ ـ به سوی پیروزی) / با اهتمام مصطفی خرامان / نشر تاریخ و فرهنگ / ۱۳۷۸.
ـ سیری در جنگ ایران و عراق (جلد ۲: خرمشهر تا فاو) / محمد درودیان / مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ / ۱۳۷۸.
ـ اطلس جنگ ایران و عراق (فشرده نبردهای زمینی ۳۱ شهریور ۱۳۵۹ ـ ۲۹ مرداد ۱۳۶۷) / مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ / ۱۳۷۹.
ـ اطلس نبردهای ماندگار / مجتبی جعفری / ارتش جمهوری اسلامی ایران، نیروی زمینی، معاونت عملیات / ۱۳۸۳.
ـ لوح فشرده اقلیم مقاومت و پیروزی / بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس / ۱۳۸۶.
ـ حماسه ایران (تاریخ هشت سال دفاع مقدس) / فرهاد حسن‌زاده و مصطفی خرامان / نشر لک‌لک / ۱۳۸۶.
ـ برای امنیت (لشکر ۶۴ پیاده ارومیه در شمال غرب) / فرض‌الله شاهین‌راد / ایران سبز / ۱۳۸۶.
نقشه عملیات
